Chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người cao tuổi – 10 lưu ý cần thiết

Đối với người cao tuổi (NCT), bên cạnh nhu cầu về dinh dưỡng, phòng ngừa bệnh tật thì việc chăm sóc sức khỏe tinh thần cũng cần được quan tâm thường xuyên, giúp người già sống vui, sống khỏe, sống có ích cho bản thân, gia đình và xã hội.

1. Nguyên nhân gây suy giảm sức khỏe tinh thần ở người cao tuổi

Khi về già, tâm lý và trạng thái tinh thần của mỗi người đều ít nhiều có sự thay đổi. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, khoảng 30% NCT cho biết, họ cảm thấy khó để chia sẻ tâm tư, tình cảm, những mong muốn của mình với con cháu.

Bên cạnh xu hướng ít giao tiếp, kể cả đối với những người thân trong gia đình, nhiều NCT  còn thường xuyên có những suy nghĩ tiêu cực: hay nghĩ về bệnh tật, lo lắng về sự sống – cái chết, lo cho con cháu, nghĩ ngợi về tiền bạc…

Trạng thái tinh thần thiếu lạc quan gặp phải ở nhiều người già nguyên nhân có thể do:

• Suy giảm chức năng não bộ dẫn đến suy nhược trí tuệ, giảm trí nhớ, “lẩn thẩn”
• Mắc các căn bệnh tuổi già gây lo lắng, phiền muộn
• Chịu nhiều mất mát về tinh thần như mất đi những người thân yêu
• Sự thay đổi vai trò, chức năng xã hội: Không còn được cống hiến, làm việc khiến NCT cảm thấy mình mất dần giá trị…

2. Suy giảm sức khỏe tinh thần ở NCT gây hậu quả gì?

Suy giảm sức khỏe tâm thần ở người cao tuổi không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn tác động đến gia đình và xã hội, cụ thể là:

• Giảm chất lượng cuộc sống: Cảm giác buồn bã, lo lắng, cô đơn kéo dài khiến người cao tuổi mất đi niềm vui trong cuộc sống, khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ xã hội.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác: Suy giảm sức khỏe tâm thần có thể làm trầm trọng thêm các bệnh lý mãn tính như tim mạch, tiểu đường, cao huyết áp.
• Phát sinh ý nghĩ làm hại bản thân: Trong trường hợp trầm trọng, người bệnh có thể có ý nghĩ tự tử để giải thoát bản thân khỏi những đau khổ.
• Rối loạn hành vi: Một số người cao tuổi có thể xuất hiện các hành vi bất thường như kích động, hung hăng, hoang tưởng, gây khó khăn cho việc chăm sóc và quản lý.
• Gây ra gánh nặng kinh tế cho gia đình và xã hội; tăng áp lực, lo lắng cho con cháu…

3. Chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi – Những lưu ý cần thiết

Sức khỏe tinh thần của người cao tuổi đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì, nâng cao chất lượng cuộc sống; giúp người già sống lạc quan, vui vẻ và sống có ý nghĩa hơn. Dưới đây là một số phương pháp hữu hiệu để chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người già:

3.1 Tạo môi trường sống tích cực

Khi về già, đa phần mọi người đều thích sống chung nhà, quây quần cùng con cháu hoặc sống gần con cháu. Lủi thủi sống một mình có thể khiến họ cảm thấy cô đơn, từ đó phát sinh nhiều hơn những suy nghĩ tiêu cực.

3.2 Dành thời gian trò chuyện, lắng nghe ông bà, cha mẹ

Khi được nhiều người trong gia đình quan tâm, lắng nghe, người già sẽ cảm thấy vui vẻ, an tâm. Đây cũng là cách để họ bộc bạch, tâm sự những lo lắng, suy nghĩ, cảm xúc của mình một cách thường xuyên hơn.

3.3 Khuyến khích người già tăng cường giao tiếp

Nên khuyến khích NCT tham gia các câu lạc bộ, hoạt động cộng đồng, lớp học phù hợp. Có thể hướng dẫn họ sử dụng điện thoại thông minh, máy tính để kết nối, con cháu, bạn bè, những người cùng sở thích…

3.4 Tôn trọng, đề cao

Người già thường có tính tự ái rất cao. Nhiều người hay có suy nghĩ mình không làm được gì nên tự ti. Hãy giúp họ xóa tan mặc cảm bằng cách tôn trọng, đề cao, luôn luôn hỏi ý kiến để họ cảm thấy mình là người quan trọng, có ích.

3.5 Động viên, khích lệ NCT mọi lúc, mọi nơi

Dân gian có câu “một già một trẻ như nhau”, ngụ ý nói các cụ cũng rất thích được khen, được khích lệ. Vì thế, hãy không ngừng tạo ra những niềm vui nhỏ, giúp cuộc sống của NCT trở nên vui vẻ, hạnh phúc hơn.

3.6 Không chỉ trích, phán xét

Tránh tối đa việc đưa ra những lời chỉ trích, phán xét về bất cứ phương diện nào đối với người già. Thay vào đó, hãy nhiệt tình giúp đỡ, cùng họ tìm kiếm giải pháp để khắc phục.

3.7 Giao tiếp để người già cảm thấy dễ hiểu

Ngôn ngữ của người trẻ có thể khiến người già khó hiểu. Hãy nói chuyện chậm rãi, dùng từ dễ hiểu để giao tiếp với ông bà, bố mẹ.

3.8 Tạo dựng không gian thoải mái, an toàn

NCT nên được ưu tiên không gian sống gọn gàng, thoáng đãng, có nhiều ánh sáng tự nhiên. Không cần quá cầu kỳ nhưng phải ấm cúng, ưu tiên trang trí không gian sống theo sở thích, có những vật dụng, bức ảnh quen thuộc.

Nếu có điều kiện, hãy tạo một góc vườn nhỏ để người cao tuổi có thể chăm sóc cây cối, có không gian để nghỉ ngơi, thư giãn.

3.9 Hỗ trợ người già chăm sóc sức khỏe thể chất

Theo các chuyên gia y tế, sức khỏe thể chất tốt là nền tảng vững chắc giúp NCT xây dựng đời sống tinh thần phong phú, khỏe mạnh; hạn chế những lo âu, phiền toái do bệnh tật gây nên.

Người già nên được khuyến khích khám sức khỏe định kỳ thường xuyên, luyện tập thể dục thể thao đều đặn, ăn uống đầy đủ, lành mạnh, không sử dụng rượu bia, chất kích thích…

Đặc biệt, càng về già chức năng hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch, tim mạch và các cơ quan khác trong cơ thể đều suy giảm. Vì vậy, cần bổ sung các sản phẩm tăng cường dinh dưỡng, nâng cao sức đề kháng để cơ thể có sức chống lại bệnh tật.